A imagem do jurista na pintura dos Países Baixos do Antigo Regime
DOI:
https://doi.org/10.47456/20253605Palavras-chave:
Juristas; História do Direito; Iconografia jurídica; Países Baixos.Resumo
O presente artigo, por meio de uma série de obras de arte dos Países Baixos, explora a construção do conceito de “jurista” no contexto do Antigo Regime, o qual veio a refletir a estrutura da cultura jurídica ocidental. A partir da profissionalização do Direito e da redescoberta do Corpus Iuris Civilis e do Corpus Iuris Canonici, observa-se a substituição do direito consuetudinário por um sistema normativo codificado e de caráter acadêmico. Sob esse prisma, o ensaio salienta o uso estratégico da arte não apenas como instrumento de autolegitimação dos juristas, mas também como veículo de críticas contundentes a essa classe, por meio de uma análise iconográfica. Desse modo, o autor evidencia que, mesmo transcorrido quase um milênio da introdução do procedimento romano-canônico, e praticamente quinhentos anos após as representações artísticas criticando o sistema, muitos dos problemas estruturais do campo jurídico permanecem na contemporaneidade.
Downloads
Referências
FONTES
DE RIDDER, J. Gerechtigheidstaferelen voor schepenhuizen in de Zuidelijke Nederlanden in de 14de, 15de en 16de eeuw. Brussel: Koninklijke academie voor wetenschappen letteren en schone kunsten van België, 1989.
DESMET, M. “De allegorie van het schepengerecht van Gedele in Gent”. Een legitimerende rechtssymboliek ontward. In: MARTYN, G.; BROOD, Paul; BERKVENS, L. (ed.). Rechtsgeschiedenis verbeeld. Bijzonder nummer van Pro Memorie. Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden, 16 (2014), 10-19.
GODENNE, W.; MAES, L. T. (ed.). Iconografie van de leden van de Grote Raad van Mechelen. Mechelen: Museum Mechelen, 1951.
HUYGEBAERT, S.; MARTYN, G.; PAUMEN, V.; VAN POUCKE, T. (ed.). De kunst van het recht. Drie eeuwen gerechtigheid in beeld. Tent. cat. Brugge: Lannoo, 2016.
MOELANDS, M. A.; DE SMIDT, T. (ed.). De verbeelding van recht en gerechtigheid in Nederland. Haia: Jongbloed Juridische Boekhandel en Uitgever, 1999.
PLEISTER, W.; SCHILD, W. (ed.). Recht und Gerechtigkeit im Spiegel der europäischen Kunst. Keulen: DuMont, 1988.
WOLTERS VAN DER WEIJ, B. Groepsvertoon. Publieke groepsportretten in Brabant 1585-1800: studie vanuit maatschappelijk, typologisch en iconografisch oogpunt en kritische catalogus*, doct. thesis KU Leuven, 2012.
WIJFFELS, A. A Lawyer’s Office. In: WIJFFELS, A.; VAN RHEE, C. H. (red.). European Supreme Courts: A Portrait through History. Londen, 2013.
OBRAS GERAIS
BRUNDAGE, J. A. Vultures, whores, and hypocrites: images of lawyers in medieval literature. Roman Legal Tradition, 1 (2002), 56-103.
DANKERS, T.; DELSAERDT, P.. De vele gezichten van het recht. Portretten van juristen uit de oude Nederlanden. Mechelen, 2009.
DAUCHY, S.; DEMARS-SION, V. (ed.). La Justice dans le Nord. Trois siècles d’histoire (1667-1967). Lille: Centre d’Histoire Judiciaire, 2001.
DAUCHY, S.; MARTYN, G.; MUSSON, A.; PHLAJAMÄKI, H.; WIJFFELS, A. (ed.). The Formation and Transmission of Western Legal Culture. 150 Books that Made the Law in the Age of Printing. Cham: Spring, 2016.
EICHLER, A.; FUSSWINKEL, E.; LÖFFLER, N. (ed.). Spott und Respekt. Die Justiz in der Kritik. Wetzlar: Reichskammergerichtsmuseum, 2010.
FUSSWINKEL, E. Juristen in der Kritik: Karikaturen juristischer Berufsstände (Notar, Advokat, Richter) im Spiegel der Jahrhunderte. Wetzlar: Reichskammergerichtsforschung, 2010a, 40-47.
FUSSWINKEL, E. Satire auf die Bestechlichkeit der Advokaten. In: EICHLER, A.; FUSSWINKEL, E.; LÖFFLER, N. (ed.). Spott und Respekt. Die Justiz in der Kritik. Wetzlar: Reichskammergerichtsforschung, 2010b, 148-153.
LEKEAL, F. La critique de la justice. In: DAUCHY, S.; DEMARS-SION, V. (ed.). La Justice dans le Nord. Trois siècles d’histoire (1667-1967). Lille: Centre d’Histoire Judiciaire, 2001, 26-27.
MARTYN, G. De advocatuur in het oude graafschap Vlaanderen. In: MARTYN, G.; DONKER, G.; FABER, S.; HEIRBAUT, D. (ed.). Geschiedenis van de advocatuur in de Lage Landen. Bijzonder nummer van Pro Memorie. Bijdragen tot de rechtsgeschiedenis der Nederlanden, 11 (2009), 13-36.
MARTYN, G. Jacob Jordaens’ Sint Ivo…, patroon van niet alleen de advocaten. Pro Memorie, 12 (2010), 218-239.
MARTYN, G. Naar het museum met een jurist als gids. Recht in de kunst in Gent (2). De dorpsadvocaat van Pieter Brueghel de Jonge. Strop & Toga, 4 (2013), afl. 16, 12-17.
MARTYN, G. Hemels oordeel, wereldse rechtspraak. In: HUYGEBAERT, S.; MARTYN, G.; PAUMEN, V.; VAN POUCKE, T. (red.). De kunst van het recht. Drie eeuwen gerechtigheid in beeld. Brugge: Lannoo, 2016, 13-27.
MOHRLAND, J. Justizkarikaturen am Übergang vom Spätmittelalter zur Frühen Neuzeit. In: EICHLER, A.; FUSSWINKEL, E.; LÖFFLER, N. (ed.). Spott und Respekt. Die Justiz in der Kritik. Wetzlar: Reichskammergerichtsmuseum, 2010, 27-25.
PLEISTER, W. Menschenrecht, Tierfabel und Tierphysiognomik. In: PLEISTER, W.; SCHILD, W. (ed.). Recht und Gerechtigkeit im Spiegel der europäischen Kunst. Keulen: DuMont, 1988, 172-194.
SCHMIDT, H. Die Justiz in der Tierkarikatur. In: EICHLER, A.; FUSSWINKEL, E.; LÖFFLER, N. (ed.). Spott und Respekt. Die Justiz in der Kritik. Wetzlar: Reichskammergerichtsmuseum, 2010, 58-67.
SEELMANN, K. Relativierung von Recht und Gerechtigkeit. In: PLEISTER, W.; SCHILD, W. (ed.). Recht und Gerechtigkeit im Spiegel der europäischen Kunst. Keulen: DuMont, 1988, 195-213.
STOLLEIS, M. Juristenbeschimpfung, oder: ‚Juristen – böse Christen“’. In: STAMMEN, T. et al. (red.). Politik, Bildung, Religion. Hans Maier zum 65. Geburtstag, Paderborn. 1996, 163-170.
VAN CAUTEREN, K. Boek I. Kunst en cultuur als spiegel van economische welvaart. In: VAN CAUTEREN, K.; HUTS, F. Voor God; Geld. Gouden tijd van de Zuidelijke Nederlanden. Tielt: Lannoo, 2016, 9-167.
WIJFFELS, A. Lawyers and litigants: The corrupting appeal and effects of civil litigation in Hendrick Goltzius’s Litis abusus. In: HUYGEBAERT, S.; MARTYN, G.; PAUMEN, V.; BOUSMAR, E.; ROUSSEAUX, X. (ed.). The Art of Law. Artistic Representations and Iconography of Law. Justice in Context, from the Middle Ages to the First World War. Cham: Spring, 2017, ter perse.
WOLTERS VAN DER WEIJ, B. Civic Bodies and their Identification with Justice and Law in Early Modern Flemish Portraiture. In: HUYGEBAERT, S.; MARTYN, G.; PAUMEN, V.; BOUSMAR, E.; ROUSSEAUX, X. (ed.). The Art of Law. Artistic Representations and Iconography of Law. Justice in Context, from the Middle Ages to the First World War. Cham: Spring, 2017, ter perse.
Downloads
Publicado
Edição
Seção
Licença
Copyright (c) 2025 Revista Ágora

Este trabalho está licenciado sob uma licença Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.
Revista Ágora (Vitória) © 2005 by Universidade Federal do Espírito Santo is licensed under Attribution-ShareAlike 4.0 International



















